2nov2019 Obiđite Dol, rodno mesto slavnog srpskog fudbalera

Ono što bi svaki ljubitelj fudbala iz Pirota, Babušnice, Dimitrovgrada ili Bele Palanke morao da zna, pogotovu ako je navijač Crvene zvezde, jeste činjenica da je Rajko Mitić, jedan od najboljih srpskih fudbalera svih vremena i prva ,,Zvezdina zvezda'', rođen upravo na teritoriji Pirotskog okruga i belopalanačke opštine. Ovo je članak o njemu, ali istovremeno i tužno podsećanje da prirodne katastrofe u prošlosti nisu zaobilazile ni pirotski kraj.

U mnogim tekstovima pisanih i elektronskih medija se kao Rajkovo mesto rođenja pogrešno navodi jedno drugo selo u opštini Bela Palanka - Dolac, na putu za Niš. Razlog za to, pored nepoznavanja pirotskog kraja i njegovih naselja, donekle je opravdan i prilično jednostavan - Rajkovo rodno selo Dol zvanično više ne postoji. Naime, Dol je 1947. godine stradao u bujičnoj poplavi koja je naterala tadašnjih 420 stanovnika da potraže novo mesto za život. Iz evidencije sela opštine Bela Palanka Dol je izbrisan 1979. godine i tada je atar ovog sela pripojen susednom Bukurovcu. Ime Dola može se naći jedino u starim topografskim kartama.

U tom Dolu Rajko Mitić je rođen 19. novembra 1922. godine. Njegov otac je bio železničar i ubrzo je po sinovljevom rođenju dobio premeštaj za Beograd. Rajko je svoje detinjstvo u Beogradu započeo u vagonu gde je njegov otac, po dolasku u prestonicu, dobio privremeni smeštaj. Fudbal je počeo da igra na beogradskom Košutnjaku. Ostalo je legenda...

Rajko Mitić je svoju fudbalsku karijeru započeo u omladinskom timu BSK-a u predratnom Beogradu, a kapiten Crvene zvezde je bio od njenog osnivanja 4. marta 1945. godine. Crveno-beli dres je nosio 14 sezona, odigrao je ukupno 572 utakmice i postigao 262 gola. Sa Zvezdom je osvojio pet titula prvaka Jugoslavije, a Kup Jugoslavije je osvajao četiri puta. Za reprezentaciju Jugoslavije je tokom 11 godina nastupio 59 puta, upisavši se u strelce 32 puta. Dva puta je učestvovao na Olimpijskim igrama - 1948. u Londonu i 1952. u Helsinkiju i oba puta je osvojio srebrnu medalju. Bio je kapiten i član nezaboravnog tima iz Finske koji je svih šest utakmica na toj Olimpijadi odigrao u nepromenjenom sastavu: Beara, Stanković, Crnković, Čajkovski, Horvat, Boškov, Ognjanov, Mitić, Vukas, Bobek, Zebec. Starije generacije zaljubljenika u fudbal, a i šire, znale se napamet ovaj legendarni sastav i mogle su bez problema da ga izdeklemuju i usred noći. Zbog korektne igre, Rajko je ostao upamćen kao veliki džentlmen fudbala i pravi ,,gospodin u kopačkama'', poštovan i omiljen i među navijačima najvećeg Zvezdinog rivala, Partizana. Od 1960. do 1966. Rajko je bio na čelu stručnog štaba Crvene zvezde, a u periodu od aprila 1967. do novembra 1970. selektor fudbalske reprezentacije Jugoslavije. Umro je 2008. u 86. godini života.

Maja 2010. godine Palančani su se odužili svom slavnom zemljaku. Ispred stadiona lokalnog fudbalskog kluba ,,Jedinstvo'' (danas ,,Rajko Mitić'') podignut je spomenik legendi srpskog fudbala. Spomenik je pred nekoliko hiljada građana otkrio tadašnji predsednik Crvene Zvezde - Vladan Lukić, u prisustvu legendarnih fudbalera ovog kluba, Dragana Džajića i Vladimira Petrovića - Pižona. Decembra 2014. stadion Crvene zvezde (popularna ,,Marakana'') odlukom skupštine FK Crvena zvezda dobio je ime ,,Rajko Mitić'' po slavnom fudbaleru crveno-belih, jednom od osnivača kluba i prvoj ,,Zvezdinoj zvezdi''. Mesec dana kasnije, januara 2015. godine, nekadašnja Ulica Banjički venac, koja vodi do tribina našeg najvećeg stadiona, je preimenovana u Ulicu Rajka Mitića.

Pokušaću da vam objasnim kako da dođete do belopalanačkog sela Dol (selo istog imena postoji i u opštini Babušnica!). Ja sam u rodnom mestu svog slavnog prezimenjaka bio dva puta do sada - 10. decembra 2011. i 14. aprila 2013. pa će i fotografije koje objavljujem u ovom članku biti kombinacija slika nastalih u ta dva datuma. Siguran sam da vam je teško da poverujete da je jedno selo, koje se nekada nalazilo na samo 4 km od centra Bele Palanke, danas zaboravljeno, ,,mrtvo'' i da jednostavno više ne postoji.

Bez obzira na način kojim dolazite iz Pirota u Belu Palanku, auto-putem ili alternativnim putnim pravcem, morate doći do velikog mosta na Nišavi koji se nalazi severno od varoši, na starom putu za Svrljig i u neposrednoj blizini auto-puta:

Kad pređete most, skrenite desno (levo se odvaja put za Moklište, sve je sada lepo obeleženo). Nakon stotinak metara zastanite i ostavite prevozno sredstvo. Skrenite levo na neugledan zemljani put:

Upravo na mestu odvajanja puta za Dol, u proleće 2017. sam bio prijatno iznenađen info-tablom na kojoj su bila označena zanimljiva mesta u nekadašnjoj katastarskoj opštini Dol. Pored nekih koja ću navesti u daljem tekstu, tu su i naseobina iz doba Tribala, dva crkvišta, rimske nekropole, latinsko groblje, naseobina Vlaha, turski han i spomenik vinogradara:

Kada sam ja prolazio njime, put za Dol je bio u izuzetno lošem stanju. Nisam siguran da li danas prolazi ispod novog auto-puta ili nadvožnjakom vodi preko njega. Bez obzira na to, iskoristite priliku da u njegovom početnom delu posetite dva zanimljiva mesta. Prvo od njih se nalazi pored samog puta, sa njegove desne strane. To je Spomenik oslobodiocima Bele Palanke od Turaka (decembar 1877). Podignut je 1881. godine i predstavlja pandan spomeniku u mestu Vrba kod Nišora, posvećenom oslobodiocima Pirota:

Prilaz ovom spomeniku je sada u potpunosti uređen. Malo dalje, pre ulaza u dolinu koja vodi prema Dolu, a sa suprotne, leve strane puta, nalazi se arheološko nalazište sa ostacima antičke Remezijane. Otkriveno je oktobra 2011, prilikom trasiranja auto-puta koji povezuje Pirot i Niš:

,,Remesiana’’ (današnja Bela Palanka) je bila najznačajnije antičko mesto u Ponišavlju i imala je veći značaj od tadašnjeg ,,Turresa’’ (današnjeg Pirota) na trasi antičkog puta Naissus-Serdica (Niš-Sofija). Upravo između Remesiane i Turresa prostirala se granica između Gornje i Donje Mezije. Ova granica je predstavljala i liniju razdvajanja latinske i grčke kulturne i jezičke sfere, pa je tako Remesiana bila najistočniji grad u kojem se govori latinski jezik, a susedni Turres najzapadniji grad u kome se govori grčki jezik. Za vreme rimskog cara Trajana Remesiana je dobila status gradskog naselja (na prelazu iz I u II vek nove ere), a u drugoj polovini IV veka postaje središte episkopije (eparhije) u čijem se sastavu nalazilo celo Ponišavlje. Najpoznatiji episkop koji je u njoj stolovao bio je Sveti Niketa Remezijanski.

Od ovog mesta do ,,mrtvog'' sela Dol treba 10-15 minuta hoda. Usput se prolazi pored starih kuća i ostataka brojnih bunara:

Na samo 3 km od skretanja kod velikog mosta na Nišavi, nalaze se nekadašnje sredselo i velika spomen-česma. Na njoj je spomen-ploča koja retke prolaznike (najviše lovce i drvare) podseća da iz ovog sela potiče legendarni fudbaler Rajko Mitić. Postavljena je u isto vreme kada je i otkriven Rajkov spomenik u Beloj Palanci:

Ako produžite dalje putem, posle česme put zavija u pravcu zapada i tu se nalazi nekoliko napuštenih bunara i pojilo za stoku:

Zanimljivo je da je u nekadašnjem selu Dol 1933. godine rođen još jedan poznati Palančanin - prof dr Danilo Ž. Marković, bivši ministar prosvete iz vremena Slobodana Miloševića (u periodu 1989-1993). Osnovnu školu je završio u rodnom selu. Ova činjenica mnogo godina kasnije izgleda kao bajka.

Još jedno selo u belopalanačkoj opštini je brisano iz evidencije i praktično više ne postoji. To je bivše selo Trešnjanci, čiji atar danas pripada selu Sinjac, u krajnje jugoistočnom delu opštine Bela Palanka. Ukoliko se ne zaustavi trend ubrzane depopulacije u selima pirotskog kraja, kao i trend njihovog pretvaranja u vikend-naselja, slična sudbina čeka još nekoliko sela u sve četiri opštine okruga (prošli put sam pisao o Basari, nedaleko od Pirota).

Trajanje relacije: oko 2.5h

Zahtevnost relacije: umerena (2/5)

Karakteristike: pitoma dolina severno od Bele Palanke sa nekoliko zanimljivih mesta koje treba posetiti, ,,mrtvo'' selo Dol koje zvanično ne postoji i izbrisano je iz evidencije naseljenih mesta

Rizici: loš, blatnjav put od skretanja kod mosta na Nišavi