30jan2020
Posetite lepo dimitrovgradsko selo Petrlaš
Upravo ovo mesto sam izabrao za početak uspešne, zdrave i srećne 2017. godine. Neka ovaj članak bude podsećanje na jednu lepu zimsku relaciju, ali i znak poštovanja prema vrednim meštanima sela Petrlaš, kao i ljudima koji iz njega potiču, a koji se trude da svoje selo i prilazni put do njega urede na najbolji mogući način.
Petrlaš je selo koje je udaljeno od Dimitrovgrada oko 12 km, a od Pirota oko 36 km. Nalazi se u centralnom delu dimitrovgradske opštine i atar sela se graniči i sa atarima pirotskih sela Krupac i Činiglavci. Do Petrlaša praktično postoji samo jedan prilazni put koji vodi iz obližnje Radejne. Upravo u Radejni sam 1. januara 2017. ostavio auto i krenuo peške na obeleženom skretanju za Petrlaš:
Na području dimitrovgradske opštine nalazi se više obročnih krstova (prema nekim izvorima oko 150), a najveći broj njih (14) zabeležen je u okolini sela Radejne. Na jedan od njih nailazi se na samom početku puta za Petrlaš:
Nedaleko odavde, ali sa suprotne desne strane puta za Petrlaš, nalazi se crkvica posvećena Vavedenju Presvete Bogorodice:
Prema navodima iz knjige ,,Vera i kamen (crkve i manastiri)'', Cvetka Ivanova i grupe autora, sagrađena je za vreme osmanske vladavine, pre 1854. godine. Nije oslikana, ali je oltar bogato ukrašen ikonama:
Iza crkve je i jedan neobičan zvonik:
Na sledećim fotografijama možete da vidite kako sa puta za Petrlaš izgleda pogled na sever - prema Vidliču, i na jug - prema Kozarici i njenom vrhu Gosen:
Razdaljina od Radejne do Petrlaša je oko 4 km. Put je makadamski i meštani ulažu velike napore da ga u 2020. godini učine boljim:
U Petrlaš se stiže posle 40-ak minuta hoda. Velika bela školska zgrada, u jugozapadnom delu sela, vidljiva je izdaleka:
Od ulaza u selo do njegovog centra prate vas karakteristične kamene ograde i stare kuće:
Petrlaš je staro selo koje se spominje još u XV veku. Prema popisu iz 1880. imalo je 390 stanovnika i taj broj se vremenom povećavao. Prema popisu iz 1948, broj ljudi u selu je bio 610 i od tada kreće njegov strmoglavi pad. Prema poslednjem popisu iz 2011. godine, u Petrlašu živi svega 11 stanovnika. Većinsko stanovništvo je oduvek pripadalo bugarskoj nacionalnoj manjini. Postoje dve teorije o poreklu imena sela. Prema jednoj, to je naselje u kamenitom, kraškom području, a prema drugoj to je mesto gde se naselio neki Petar. Selo se nalazi na oko 760 m nadmorske visine.
Zanimljivo je da su se u ovom selu između dva svetska rata rodila četiri sveštenika, a poslednjih godina Petrlaš se pretvara u duhovni centar Zabrđa. Petrlašani su oduvek važili za velike vernike, što pokazuje i činjenica da u ataru sela postoji osam obročnih krstova, a postojala su i tri duhovna objekta - dve crkve i Manastir Gorešnjak. Najinteresantnije je to što su oni vešto raspoređeni i danas - istočno od sela je crkva ili manastirče posvećeno Svetom Jovanu, zapadno Crkva Sveta Trojica, severno je pomenuti Gorešnjak (na istoimenom brdu), a južno se nalazi brdo Sveta Trojica sa istoimenim obročnim krstom. Ako se ova mesta povežu zamišljenim linijama, dobiće se krst sa presečnom tačkom u centru sela! (,,Vera i kamen - crkve i manastiri'', Cvetko Ivanov i grupa autora, Dimitrovgrad 2018)
Ja vam kroz sledeće fotografije predstavljam lepu, obnovljenu Crkvu Svete Trojice, koja se nalazi na uzvišenju iznad centra sela:
Crkva je delimično ukopana u zemlju. Prema već pomenutoj knjizi, sagrađena je 1853. godine, a ikonostas je napravljen 1892. Prvobitno zvono je 1903. godine doneto iz Samokova u Bugarskoj. Pored crkve raste velika jela, specijalno doneta iz Rilskog manastira oko 1890. godine. Crkva je bila napuštena posle Drugog svetskog rata i zarasla u korov, koprive i trnje. Obnova je započela 2012. godine kada je stara crkva u potpunosti srušena i na njeno mesto podignuta nova crkva. Sadašnje zvono, koje ukrašava lep zvonik ispred crkve, liveno je 1905. godine, takođe u Samokovu.
Nažalost, nemam slike druge seoske crkve posvećene Svetom Jovanu, koja se nalazi u drugom delu sela. Za njenu izgradnju na mestu stare crkvice posvećene Svetoj Petki, navodno je zaslužan jedan čovek iz Subotice koji je finansirao izgradnju i oslikavanje novog verskog objekta. Manastirče Sveti Jovan je izgrađeno u jesen 2013, a ikonostas ima predivne ikone. Na mestu ovog objekta su se, prema priči Petrlašana, nalazila rimska kupatila, o čemu svedoče ostaci glinenih cevi.
U centru sela je veliko proširenje i upravo ovde su aktuelni radovi na uređenju i obezbeđivanju stabilnog vodosnabdevanja. Tu se nalaze veliki zadružni dom i jedna česma, obnovljena 2014:
Prvog dana nove 2017. nisam prvi put bio u ovom selu. Svojevremeno, u aprilu 2012, ovde sam prošao na putu za pećinu koja je po selu i dobila ime - Petrlaška pećina. Od centra sela do pećine koja se nalazi u jugozapadnom delu Odorovskog ili Smilovskog kraškog polja, trebalo mi je oko 40 minuta hoda. Kasnije sam ustanovio da je pećina dostupnija iz drugog pravca, iz samog Odorovskog polja, a način dolaska do nje ću opisati nekom drugom prilikom. U svakom slučaju, put za poznatu pećinu iz centra Petrlaša vodi na sever i ona je njime udaljena oko 2 km:
Nisam propustio priliku da napravim kružnu turu kroz selo i obiđem njegovu napuštenu školu:
Evo još par slika iz ovog lepog sela koje zaslužuje da živi i da ga ljudi češće posećuju:
Trajanje relacije: oko 3.5h
Zahtevnost relacije: srednja (3/5)
Karakteristike: izuzetno zanimljivo selo sa bogatom prošlošću, velikim brojem obročnih krstova i čak dve crkve u svojim različitim delovima
Rizici: blato, divlje životinje, kraj je pust