6nov2020 Svratite u knjaževačko selo Stanjinac

Stanjinac je prvo selo u opštini Knjaževac na koje se nailazi kada se iz Pirota putuje na sever, u pravcu Istočne Srbije. U ataru ovog sela se nalaze dve prirodne atrakcije - vodopad Bigar i bigrene kade na istoimenom potoku. Preporučujem vam da nekada posetu ovim lepim mestima završite upravo u obližnjem selu Stanjinac, ili da ga obiđete na putu za Knjaževac ili Babin zub.

Fotografije u ovom članku su nastale 5. novembra 2017, kada sam poslednji put bio u Stanjincu. Ovo selo je skoro podjednako udaljeno od Pirota i od svog opštinskog centra u Knjaževcu, oko 33-34 km. Skretanje za Stanjinac se nalazi na nepun kilometar rastojanja od prelepog vodopada Bigar. Odavde do centra sela ima još oko 1 km:

Selo se nalazi u podnožju brda Jalovik, koje se pravcem jugoistok-severozapad pruža u dužini od oko 7 km sve do Kalne. Njegov najviši vrh je na 849 m visine i nalazi se severno od Stanjinca.

U jesen 2017. sam parkirao auto u centru sela i krenuo u njegov obilazak peške:

Tu su jedan stari krst, česma i spomenik palim borcima sela:

Ono što se nikako ne sme propustiti kada se dođe u Stanjinac, jeste crkva posvećena Svetom Kiriku i Juliti. Nalazi se na jednom platou u severozapadnom delu sela i vidljiva je izdaleka, još sa ulaza u selo:

Na putu do nje prolazi se pored velike zgrade seoske osnovne škole:

Izgradnja crkve je počela 1925, a završena je 1930. godine, kada je crkva i osveštena. Obnovljena je 2008. godine.

Slava sela je Sveti Ćirik koji se slavi 28. jula i tada se ne obavljaju nikakvi radovi u polju.

Po poslednjim podacima sa Vikipedije, u Stanjincu je 2002. godine živelo 95 ljudi, a 1948. su popisana 762 stanovnika. Selo zauzima važno mesto u istoriji Prvog svetskog rata.

Naime, na brdu Jalovik, iznad sela, tada je vođena velika borba između srpske i bugarske vojske. Jalovik je bio veoma važna strateška tačka i obe vojske su se u jednom trenutku utrkivale ko će pre stići na njegov vrh. Srpska vojska se usiljenim maršem kretala od Pirota ka Stanjincu, ali je bugarska izvidnica bila brža i pre njih stigla na vrh brda. Uz to su Srbi promašili selo, pa su se vraćali nekoliko kilometara. U trenutku kada se bugarska izvidnica povukla da javi da srpske vojske nema na vidiku, Srbi su se popeli na Jalovik i spremili zasedu. Ne znajući da se srpska vojska utvrdila na brdu, Bugari su naleteli na jake snage srpske vojske i izgubili bitku. Srbi su tog dana odbili tri napada bugarske vojske. Poslednji napad odigrao se u sumrak, nakon kojeg su se i srpske snage razbežale iz straha od novog napada. Pošto nisu poznavali teren, srpski vojnici su naišli na litice. Jedan broj vojnika je pao sa njih...

Nakon ovih borbi, tela poginulih bugarskih vojnika su bacana u krečane, a prema priči starih meštana, najveća neobeležena grobnica bugarskih vojnika nalazi se u mestu Spahijski trap. Dok su skupljali poginule, meštani su naišli i na tela srpskog i bugarskog vojnika koji su se međusobno izboli bajonetima i tako zajedno skončali.

Bugari su dugo pamtili borbu na Jaloviku u Prvom svetskom ratu. Ljudi iz Stanjinca, koji su za vreme Drugog svetskog rata bili u zarobljeništvu u Bugarskoj, pričali su po povratku da su ih bugarski vojnici tada zapitkivali o toj borbi i da su govorili da je to bio jedan od najvećih i najtežih poraza bugarske vojske. I danas se na planini Jalovik mogu videti zakloni ozidani od kamena, stotinak godina od velike bitke. (Sajt www.stanjinac.com/Istorija/tekst ,,Istorija sela Stanjinac'')

Trajanje relacije: oko 2h

Zahtevnost relacije: umerena (2/5)

Karakteristike: lepo i zanimljivo knjaževačko selo, ,,svedok'' velike bitke koja se odigrala za vreme Prvog svetskog rata na obližnjem brdu Jalovik; lepa seoska crkva sa zanimljivom pričom vezanom za njeno osveštenje

Rizici: nema