22nov2020 Uživajte u pogledu sa Paješkog kamena

Zdravstveni problemi su me sprečili da današnji dan provedem u prirodi. Preostalo mi je da se prisećam nekih svojih ranijih dogodovština i avantura. Ovog puta vam predstavljam jedno lepo i atraktivno mesto koje se nalazi u severoistočnom delu opštine Bela Palanka. Poslednji put sam ga posetio 30. marta 2017.

Paješki kamen je markantan planinski odsek, blago zaravnjen na vrhu i vidljiv izdaleka. U dužini od skoro 4 km pruža se između belopalanačkog sela Pajež i pirotskog Bazovika, a negde na polovini ga pod pravim uglom preseca granica dve opštine. Najviši deo, iznad Paježa, dostiže visinu od 1162 m i strmim delom je okrenut na jugozapad, u pravcu Bele Palanke. Selo Pajež je udaljeno od središta svoje opštine 21 km, a od Pirota oko 48 km. Nalazi se u kraju koji je poznat pod nazivom Belopalanački Budžak.

Više puta sam pisao o načinu dolaska u ovaj pomalo zabačeni i zaboravljeni deo belopalanačke opštine. Od velikog mosta na Nišavi, pored stare obilaznice oko Bele Palanke, ide se severoistočnim delom njene opštine, starim putem za Svrljig. Prolazi se kroz sela Donju i Gornju Glamu i Babin Kal, a zatim i preko prevoja Babina glava. Ovaj prevoj između Paješkog kamena i Svrljiških planina je istovremeno i vododelnica. Tako Osmakovska reka teče na jug prema Nišavi, a Paješki potok i Svrljiški Timok pripadaju slivu najveće reke istočne Srbije, Timoku. 

Na otprilike pola puta između Babinog Kala i Miranovačke Kule, skreće se desno za Pajež. Sa ovog skretanja je i najlepši pogled na Paješki kamen. Od skretanja do sela ima oko 3 km:

Pirotski planinari često uspon na Paješki kamen započinju iz sela Orlje, usponom na Orljanski kamen (oko 990 m), koji predstavlja niži, jugoistočni deo masiva Paješkog kamena. Ja sam bio na Orljanskom kamenu, ali nisam pokušao da dođem do Paješkog kamena grebenom, već sam tog lepog prolećnog dana 2017. izabrao da se na vrh popnem iz sela po kome je on dobio svoj naziv. Moja polazna tačka je bio centar sela Pajež, na oko 740 m nadmorske visine. Ovde se nalaze spomen-česma i stara seoska crkva posvećena Svetom arhanđelu Mihajlu:

Pajež je nekada bio veliko selo. Posle Drugog svetskog rata brojao je preko hiljadu stanovnika. Mnogo ranije, 1848. godine, u njemu je otvorena prva privatna građanska škola u belopalanačkom kraju. Današnja seoska škola je odavno zatvorila svoja vrata, a u selu je puno napuštenih i starih kuća. Selo je po popisu iz 2002. brojalo 90 stanovnika.

Nakon dobijanja instrukcija od meštana, krenuo sam jedinim putem koji iz sela vodi u pravcu severa:

Prošao sam kroz mesto koje se naziva ,,Crni kamen'', i ubrzo, na prevoju, skrenuo desno u dolinu koja se pruža sa druge strane Paješkog kamena:

Poučen iskustvima sa uspona na druge stenovite odseke u pirotskom kraju (Stolski kamen, Rosomački vrh, Basarski kamen, Pravac, Divna gorica), plan je bio da se najvišem delu priđe sa njegove blaže strane, okrenute na severoistok. U ovom kraju ne postoje nikakve markacije.

Pre završetka pomenute doline skreće se desno i odatle strmo naviše vodi šumski put. U rano proleće on je bio lako uočljiv, ali u pojedinim delovima godine to može da predstavlja problem.

Sa porastom nadmorske visine, otvara se pogled na knjaževački kraj, najviše staroplaninske vrhove i planinu Vidlič iznad Pirota:

Na zaravni na vrhu ima vode, i tu sam uspeo da vidim jednu uplašenu srnu:

Nepun sat nakon polaska iz Paježa, stigao sam na vrh:

Sa isturenog stenovitog dela posmatrao sam okolinu. Mirno i toplo vreme bez vetra omogućavalo mi je da to činim opušteno i bez žurbe. Krovovi pajeških kuća bili su poda mnom, a u daljini pomenuti planinski venci i mnogi, meni znani i neznani, planinski vrhovi (prevoj Babina glava, selo Kozja, vrh Suligata na Svrljiškim planinama tj. na njihovom početnom, istočnom delu koji se naziva Rinjska planina, Suva planinama sa vrhovima Trem, Sokolov kamen i Divna gorica...). Posebno mi je bilo interesantno da posmatram Divnu goricu iznad Bele Palanke, na čijem sam vrhu bio samo pet dana ranije. U daljini, na severozapadu, pogled seže do Tresibabe i Rtnja, a na severoistoku do venca Stare planine na granici sa Bugarskom.

Duboko u dnu mogao sam da vidim mesto iznad sela Pajež gde sam skrenuo desno, u dolinu koja me odvela do severoistočnih padina Paješkog kamena:

U povratku do centra sela bilo mi je potrebno svega 45 minuta.

Trajanje relacije: oko 4h

Zahtevnost relacije: srednja (3/5)

Karakteristike: jedan od najlepših vidikovaca u pirotskom kraju i markantan stenski odsek vidljiv izdaleka; prelep pogled na Svrljiške planine, Suvu i Staru planinu

Rizici: ne postoje markacije, vrhu treba prići otpozadi - iz doline na severoistčnoj strani; može biti problema u snalaženju sa šumskim puteljcima; biti obazriv na vrhu zbog okomitih stena i moguće jakog vetra