24sep2021
Priča o babušničkim selima Kambelevac i Raljin
Nalaze se pored važnog regionalnog puta koji spaja Babušnicu sa Zvoncem i Zvonačkom Banjom, kao i sa ostalim selima derekulskog kraja na istoku opštine. Nažalost (ili na sreću, ako gledamo iz drugog ugla), depopulacija, ubrzano opadanje broja ljudi i njihovo iseljavanje u druge krajeve, nisu ostavili iste posledice na ova dva sela, međusobno udaljena svega 6 km.
Kambelevac je udaljen od Babušnice oko 6 km i oko 31 km od Pirota. Selo se nalazi na Stolskoj reci, u valovitom području, koga sa jugozapada oivičuju Mali sip i Sip (visina oba brda dostiže oko 760 m), a sa severoistoka Mali stol (976 m) i Golemi stol ili Stolski kamik (1239 m). Upravo se između Malog sipa i Sipa formira kratki kanjon Stolske reke, neposredno pre njenog ušća u Murgavicu kod Radinjinca.
Do sela se lako dolazi sa pomenutog puta koji iz centra varošice vodi na jugoistok. Sa glavnog puta postoji nekoliko skretanja koja vode do centra sela, udaljenog oko 700 m. Treba napomenuti da se Kambelevac sastoji od nekoliko mahala, od kojih su neke međusobno udaljene po nekoliko kilometara, a pojedine se nalaze na samom putu za Babušnicu, odnosno za Strelac i Zvonce. Fotografije koje slede su nastale još 27. oktobra 2012:
U selu ima nekoliko mostova na Stolskoj reci. Ona u letnjem periodu gotovo presušuje:
Najbolje je napraviti krug kroz selo. Ovako izgleda centar Kambelevca, sa školom i objektom u kome je nekad bila smeštena seoska kafana:
Ovo su slike iz dela sela koji se nalazi južno od centra:
Sledi nekoliko fotografija koje su nastale 19. novembra 2017. Tada sam poslednji put bio u Kambelevcu i išao niz Stolsku reku do njenog kanjona prema Radnjincu:
O kanjonu Stolske reke neću pisati ovom prilikom. Predstavio sam ga kao jednu od atrakcija ovog kraja u svojoj knjizi ,,Lepa, zanimljiva i manje poznata mesta u pirotskom kraju'' (Pirot, 2018), a njemu je posvećen i članak na ovom blogu od 16. avgusta 2019. (,,Arhiva predloga''). U svakom slučaju zaslužuje da ga posetite, posebno leti u sezoni kupanja. Interesantno je da to možete učiniti sa obe strane kanjona - iz Kambelevca i iz susednog Radinjinca.
Kambelevac je do 2008. godine zvanično nosio naziv Kambelevci. Tada je preimenovano još nekoliko lužničkih sela. Tako je Radosinj postao Radosin, Masurovci - Masurovac, Radinjinci - Radinjince, a Gorčinci - Gorčince. I drugo selo iz naslova ovog članka, Raljin, nekada se zvalo Ralin. U svakodnevnoj upotrebi zadržala su se stara imena ovih naseljenih mesta. U Kambelevcu je po popisu iz 2002. godine živelo 419 stanovnika. Nakon Drugog svetskog rata, 1948. godine, u selu je popisano 1086 ljudi.
Ako se nakon polučasovne šetnje Kambelevcem vratite na glavni put u ovom delu babušničke opštine, pa skrenete desno - prema Zvoncu, nakon 5 km doći ćete do skretanja za selo Raljin. Ova deonica puta je vrlo lepa i živopisna, sa nekoliko oštrih krivina i povremenih prolaza kroz šumu. Glavno skretanje za Raljin izgleda ovako, uz napomenu da na njemu prestaje asfaltni put, i da pre njega postoji još jedno skretanje za odvojenu mahalu sela:
Raljin se nalazi na Raljinskoj reci, pritoci Murgavice. Nedaleko od mesta prikazanog na prethodnim fotografijama put za Zvonce prelazi preko Raljinske reke. Ona u donjem delu toka formira kratak, strm, uzan i praktično neprohodan kanjon sa nizom slapova, vodopada i virova. Ovo mesto meštani nazivaju ,,Skokovi'' i jedna je od atrakcija iz kategorije ,,must see'' za planinare i ljubitelje prirode koji posećuju lužnički kraj. Moju reportažu o Skokovima možete naći u sekciji ,,Arhiva relacija'' i nastala je 23. maja 2020. Za početak ću samo reći da je dolazak do Skokova kako-tako moguć iz Strelca i njegove mahale Laleševac, a da spust niz Raljinsku reku od puta do ušća u Murgavicu ne treba ni pokušavati!
Slike u ovom delu članka su nastale 19. oktobra 2017. Ulaz u Raljin je na nepun kilometar od asfaltnog puta:
Slike napravljene tokom mog prolaska kroz Raljin uglavnom su sumorne i tužne, i to ne samo zbog lošeg vremena i kiše:
Stekao sam utisak da je selo ispražnjeno i da u njemu nema ,,ni žive duše''. Slično je bilo i 27. oktobra 2012, kada sam u istom danu posetio i Kambelevac i Raljin:
Raljin je zvanično, prema Vikipediji, 2002. godine brojao 50 stanovnika. Tokom svoja dva boravka u selu, 2012. i 2017, ja nisam sreo niti video nijednog. Pedesetih godina prošlog veka selo je imalo između 400 i 500 ljudi. Udaljeno je oko 11 km od centra svoje opštine u Babušnici i nalazi se na oko 660 m nadmorske visine. Navodno svoj naziv (stari oblik je Ralin) duguje položaju u dolu, na padini.
Zanimljiva je njegova povezanost sa grnčarskim zanatom. Naime, izrada grnčarije u Pirotu ima veoma dugu tradiciju i oduvek je bila najrazvijenija zanatska grana. Grnčarski ili lončarski esnaf osnovan je u Pirotu još 1840. godine. U to vreme Ponišavlje je bilo poznato po svojim grnčarima, a Lužnica po vrednim creparima i ciglarima. Pirotski grnčari su oduvek svoje predmete od gline izrađivali na nožnom kolu. Ručno kolo nije karakteristično za Pirot i njegovu okolinu, a po specijalnoj primitivnoj vrsti grnčarije bez kola bilo je poznato upravo lužničko selo Raljin.
Trajanje relacije: oko 3h
Zahtevnost relacije: umerena (2/5)
Karakteristike: lužnička sela sa lepom okolinom i rečicama koje nizvodno od njih formiraju zanimljiva i atraktivna mesta; za razliku od Kambelevca koji se još uvek ,,drži'', zahvaljujući blizini Babušnice i važnog regionalnog puta, selo Raljin je na rubu izumiranja
Rizici: -