21sep2024 Sela na granici dve opštine: Obrenovac, Milojkovac i Paskašija

Granica je u prošlosti često delila susedna sela u pirotskom kraju. Tako je ,,veštačka'' granica između Srbije i Bugarske nakon Berlinskog kongresa 1878. godine razdvojila rođenu braću i sestre, kumove i prijatelje, naselja od svog atara i imovinu s obe strane. Nekoliko sela je čak i fizički razdeljeno. Među njima su i sela iz naslova ove priče.

Posetio sam ih u jesen 2016 - 30. septembra. Na oko 16 km od Pirota prema Dimitrovgradu je skretanje za Obrenovac sa magistralnog puta za Sofiju. Tu sam ostavio auto i krenuo peške. Do sela ima svega 500 m. Tada su se usput prolazili podvožnjci ispod železničke pruge i auto-puta koji je bio u izgradnj:

Obrenovac se nalazi na desnoj obali Nišave ili Ginske reke (tako je zovu do ušća Jerme nekoliko kilometara nizvodno). Prelazi se most:

Sledi prolazak kroz selo. Ide se u pravcu severa:

Na izlazu iz Obrenovca se desno skreće na stazu koja vodi do jednog lepog mesta. To je vidikovac Golemi kamik. Sa njega se pruža lep pogled na reku Nišavu, sela Obrenovac, Srećkovac, Gojin Dol i Željušu, kao i na magistralni i auto-put. U daljini je moguće videti i Pirot.

Pravo se produžava za sledeće pirotsko selo - Milojkovac. Do njega ima oko 2 km prilično lošeg puta:

Ja sam na ulazu u Milojkovac bio nakon pola sata hoda od mosta na Nišavi ispred Obrenovca. U pitanju je jedno od najmanjih sela u opštini Pirot koje je, nažalost, ostalo bez svojih stalnih stanovnika. Jedino ga u letnjem periodu i vikendima posećuju ljudi koji odatle vode poreklo. Povremeno kroz njega prođu drvari i lovci.

U centru nekadašnjeg sela je renovirana česma posvećena Milojku Lešjaninu. Malo kasnije ću više o tom čoveku.

U selu je nekada postojala crkvica. Za nju se na mestu prikazanom na prvoj narednoj fotografiji ide gore levo:

Sada su vidljivi samo ostaci stare crkve:

Na sledećoj slici levo se ide za Paskašiju. Prilaz Milojkovcu iz pravca ovog dimitrovgradskog sela je mnogo bolji nego iz Obrenovca:

U novembru 2010. relaciju sam produžio i do Paskašije. Tada sam bio sa svojim kumom Marjanom. Ovo selo je od Milojkovca udaljeno nepun kilometar. Između njih prolazi granica dve opštine, nekada granica dve države:

Ulaz u Paskašiju iz pravca Milojkovca:

Selo je u XXI vek ušlo sa desetak stanovnika. Centar je na nadmorskoj visini od oko 620 m. Tu se nalaze nekadašnja školska zgrada i česma:

Za kraj sledi ono najinteresantnije, a to je priča o formiranju dva sela - Milojkovca i Paskašije:

Do uspostavljanja državne granice između Srbije i Bugarske 1878. godine, ova sela imaju zajedničku istoriju pod zajedničkim nazivom Paskašija. Te godine je izvorno (staro) selo Paskašija ušlo u sastav Srbije kao srpsko pogranično selo. Međutim, međunarodna komisija koja je postavljala državnu granicu u ovom slučaju nije vodila računa o jedinstvu seoskog atara, već je presekla seoski atar i to tako da je seosko naselje sa manjim delom atara pripalo Srbiji, a veći deo atara sa seoskim pojatama, ali bez seoskog naselja, pripao je Bugarskoj.

Jedan deo seljaka i to onih čiji se veći deo imanja nalazio s one strane granice, prešao je granicu i na ranijim pojatama uspostavio novo seosko naselje na oko 600 m od starog sela, nazvavši ga Gornja Paskašija. Staro seosko naselje je zbog toga nazvano Dolnja Paskašija, ali ne zadugo jer su preostali seljaci sa srpske strane granice na predlog državnih vlasti 1902. godine promenili naziv matičnog (starog) sela Paskašija u novi naziv - Milojkovac, po generalu Milojku Lešjaninu, nekadašnjem ministru vojnom i načelniku Glavnog generalnog štaba Srpske vojske. Gornja Paskašija je vremenom izgubila svoj atribut i ostala je samo Paskašija.

Ulaskom oba sela u sastav Kraljevine SHS 1920. godine, ona su se opet našla u jednoj državi, ali njihov entitet je odvojen - stanovnici Paskašije pripadaju bugarskom entitetu i njihova deca odlaze u bugarsku školu, dok Milojkovčani pripadaju srpskom entitetu i njihova deca odlaze u srpsku školu...

(Dr Jovan V. Ćirić: Naselja Gornjeg Ponišavlja i Lužnice, Poreklo i istraženost - Pirotski zbornik br. 8-9, 1979)

O tome kako se do Paskašije dolazi iz drugog pravca - Dimitrovgrada, čitajte u sledećem članku mog bloga https://www.pirotskikraj.com/arhiva-predloga/805

Trajanje relacije: oko 2.5h

Zahtevnost relacije: srednja (3/5)

Karakteristike: lepa šetnja sa prolaskom kroz tri sela u kojima sada živi veoma mali broj ljudi, a Milojkovac je pusto selo; veoma zanimljiva priča o podeli nekada jedinstvenog sela na dva koja su nekada bila na teritoriji različitih država

Rizici: nema putokaza, blato, loši putevi