15oct2020 Moklište i Draževo (Bela Palanka)

Odavno nisam pisao o selima u belopalanačkom kraju. Ovog puta vam predstavljam dva sela koja se nalaze na južnim padinama Svrljiških planina. Prilično su različita - Moklište je jedno od najvećih naseljenih mesta u opštini Bela Palanka, dok je Draževo na samom rubu opstanka.

U Draževu sam bio dva puta do sada, a Moklište sam obilazio nešto češće jer je polazna tačka za dva udaljena i zabačena palanačka sela - Donji i Gornji Rinj. Poslednji put sam deonicu od Moklišta do Draževa prepešačio 3. februara 2018, pa je i većina fotografija u ovom tekstu nastala upravo tada.

Moklište je od centra Bele Palanke udaljeno oko 5.5 km i do ovog sela se može doći na dva načina. Oba puta su približno jednake dužine. Prvi je da se iz centra Bele Palanke krene na sever, prema isključenju na auto-put za Pirot i Niš, da se krene starim putem za Svrljig i da se, po prelasku velikog mosta na Nišavi, ne krene desno prema Svrljigu, već levo. Ubrzo je novo skretanje desno ka Moklištu jer put pravo produžava za takozvano Donje polje. To je ravničarsko područje koje se nalazi severozapadno od Bele Palanke, između auto-puta i reke Nišave, a putem kroz njega se može doći i do MHE ,,Vrgudinac''.

Put za Moklište u zimu 2018. nije bio u najboljem stanju:

Drugi način dolaska do Moklišta ću pokušati da opišem što bolje jer nemam odgovarajuće fotografije. Iz Bele Palanke se krene ,,starim'' magistralnim putem u pravcu Niša, prođu se proizvodni pogon ,,Obuće Pavle'', skretanja za Novo Selo i Vrgudinac. Odmah nakon skretanja za Vrgudinac, na suprotnoj, desnoj strani je odvajanje za Moklište (slika od 26. februara 2012):

Prelazi se železnička pruga (postaja ,,Belanovac'') i most na Nišavi, a zatim kreće blag uspon ka Moklištu, uz prolaz kroz podvožnjak ispod traka novog auto-puta. U selo se ulazi sa njegove južne strane. Odavno nisam prolazio ovom deonicom i ne znam u kakvom je stanju. Koliko god da je loš, prilazni put do Moklišta, koji sam prvo opisao, verovatno je bolji od ovog drugog. Ja ću zamoliti meštane Moklišta i one koji češće putuju do ovog sela da daju svoje mišljenje o kvalitetu opisanih puteva.

U svakom slučaju, dolazi se u centar Moklišta, odakle na razne strane kreću putevi ka susednim mestima. Nemojte da vas iznenadi sledeća slika - brojni kamioni i naslagana drva, spremna za utovar. Velika količina drveta sa Svrljiških planina se upravo odavde transportuje za Niš i druge delove Srbije:

Tu se, u centru sela, nalaze veliki zadružni dom i spomenik meštanima izginulim u ratovima u XX veku:

Prema nekim podacima, u prvoj polovini XVII veka u belopalanačkom kraju je postojalo svega nekoliko većih naselja. Jedno od njih bilo je i Moklište. Inače, selo se prvi put pominje dva veka ranije i oduvek je važilo za razvijeno stočarko naselje, sa posebno razvijenim ovčarstvom. Škola u ovom mestu postoji od 1868. godine, a zanimljivo je da je još početkom prošlog veka selo imalo svoju kreditnu zadrugu. Nakon Drugog svetskog rata (1948. godine) u Moklištu su popisana čak 2200 stanovnika. Nažalost, njihov broj od tada strmoglavo pada i 2002. je popisano njih 492 (https://sr.wikipedia.org/wiki/Моклиште).

Da bi se videle seoska škola i crkva, iz centra treba poći u severni deo sela - na put za Donji i Gornji Rinj. Slede slike iz 10. decembra 2011:

Crkva je posvećena Svetom arhangelu Gavrilu. Podignuta je 1838. godine, a pre desetak godina je završeno njeno obnavljanje. Zanimljivo je da je hram osveštao 2010. godine tadašnji episkop niški Irinej, današnji srpski patrijarh.

Vraćam se na moju pešačku relaciju iz februara 2018. Da bi se iz Moklišta stiglo do 3 km udaljenog sela Draževa, potrebno je iz centra krenuti na suprotnu, južnu stranu. Ide se upravo onim putem koji sam opisao kao alternativu za dolazak u ovo selo iz pravca Bele Palanke i Vrgudinca. Na raskrsnici prikazanoj na drugoj slici treba skrenuti desno:

Prelazi se most na Rinjskom potoku i prolazi kroz moklištansku mahalu Ilinci. Posle zadnjih seoskih kuća izbija se na proplanak sa koga se pruža pogled na divljanski kraj i Šljivovički vrh, Divnu goricu i Suvu planinu sa Sokolovim kamenom, padine Svrljiških planina i njihov deo poznat pod nazivom Rinjska planina, sela Špaj i Crvenu Reku:

Posle dvadesetak minuta hoda od centra Moklišta, prolazi se pored jedne markantne stare kuće i dolazi do česme sa pojilom za stoku. Podignuta je 50-ih godina prošlog veka, u spomen na pale borce u ratu iz ovog kraja:

Negde pre ovog mesta prestaje asfalt. Nadalje je blagi uspon jer se Draževo nalazi na nešto većoj nadmorskoj visini u odnosu na Moklište:

Ulazak u Draževo sledi nakon 35-40 minuta hoda od Moklišta. Puno je praznih i napuštenih kuća:

Draževo je 2002. brojalo 30, a 1948. godine 333 stanovnika.

Puno je tužnih slika u ovom selu... U povratku od Draževa ka Moklištu sunce je probilo tmurne oblake pa sam uspeo da napravim i nekoiko lepih fotografija:

Trajanje relacije: oko 2.5h

Zahtevnost relacije: umerena (2/5)

Karakteristike: Moklište - nekada veliko i razvijeno stočarsko belopalanačko selo i Draževo - selo u kome je depopulacija odavno uzela svoj danak; prijatna šetnja između ova dva sela sa lepim pogledom na Suvu planinu i Svrljiške planine

Rizici: na izlazu iz Moklišta prema Draževu treba se snaći u spletu seoskih sokaka