Pirot i pirotski kraj

29dec2019 Visočki Odorovci i Gulenovci (opština Dimitrovgrad)

Na obodu Odorovskog kraškog polja sam ovog leta bio i nakon prelaska visoravni Tepoš, sa početnom tačkom u pirotskom selu Krupac. Do njega se mnogo lakše dolazi kvalitetnim putem iz Dimitrovgrada, koji ovu varoš povezuje sa selima u severnom delu opštine. Prolazi preko prevoja na Kozarici, kroz selo Radejnu i pored jednog od dva Smilovska jezera. Upravo pored jezera Savat II sam nakratko zastao i osmotrio kraj u koji idem:

Na raskrsnici u selu Smilovci, centru ovog kraja, produžio sam pravo, a zatim skrenuo levo, prošao ispod seoske crkve i uputio se putem ka zapadu. Na oko 3 km od Smilovaca nalazi se raskrsnica puteva za dva sela. Pravo se produžava za Visočke Odorovce, a desno se ide za Gulenovce. Raskršće se nalazi na nadmorskoj visini od oko 725 m i udaljeno je od Dimitrovgrada oko 15 km, a od Pirota oko 39.

Visočki Odorovci i Gulenovci su susedna sela, razdvaja ih samo par stotina metara, a nalaze se na južnim padinama planine Vidlič, i to njenog najvišeg dela:

Prvo sam se uputio u Visočke Odorovce. Od raskrsnice do sela je tačno 1 km. Ostavio sam auto u centru sela i krenuo putem koji vodi na zapad, prema seoskom groblju. U spletu seoskih sokaka se treba snaći:

Selo Visočki Odorovci je prema popisu iz 2011. imalo 68 stanovnika. Posle Drugog svetskog rata u selu je živelo skoro 900 ljudi i od tada se se njihov broj smanjuje velikom brzinom. Na drugom kraju dimitrovgradske opštine postoji selo Trnski Odorovci. U jednom trenutku Visočki Odorovci su bili pred gašenjem, ali je zahvaljujući činjenici da su na svoju očevinu počeli da se vraćaju penzioneri, koji su radni vek proveli u Dimitrovgradu, Pirotu, Nišu, Beogradu ili Skoplju, počela obnova starih i podizanje novih kuća, obrada ukorovljenih planinskih njiva i košenje livada.

Na izlazu iz sela nalazi se karakteristična ,,kapija'', kroz koju se mora proći na putu do seoske crkve posvećene Svetom Jovanu Krstitelju. Podsetila me na ratno proleće 1999. godine, kada sam imao svoj prvi ,,susret'' sa ovim selom i uopšte ovim krajem, nakon prelaska Tepoša iz Krupca u sastavu vojne patrole. Put za groblje i crkvu nadalje je veoma loš i jedino se može peške:

Od ovog mesta do crkve ima 10-15 minuta hoda. Sa puta je lep pogled na padine Vidliča, na samo selo Odorovce i na prostrano Odorovsko polje:

Smatra se da Crkva Svetog Jovana Krstitelja potiče iz druge polovine XIX veka i da je tu nekada bila prvobitna lokacija sela Visočki Odorovci. Hram je obnavljan 1998. i 2010. godine. U porti se nalazi obročni krst, a nedaleko od njega je otvorena prostorija koja se koristi za spremanje hrane i proslavu. Slavi se Treće obretenje glave Svetog Jovana Krstitelja, svakog 7. juna. (https://eparhijaniska.rs/parohije/136-а-н-димитровградско/4079-димитровград-седиште-парохија)

Crkva je bez fresaka, a ikonostas je ukrašen papirnim ikonama:

Vratio sam se u centar sela. Sada krećem naviše, u severni deo sela, a zatim skrećem udesno prema Gulenovcima. Uzput prolazim pored mesta gde se nalaze veliki mirosani hrast i obročni krst:

Tačno na sredini između dva susedna sela nalazi se veliki, zajednički zadružni dom:

Tu je spomen-ploča na bugarskom jeziku (slične sam viđao i u drugim dimitrovgradskim selima - Petrlašu, Vlkoviji...), a jednom mesečno ovde dolazi lekar iz Dimitrovgrada:

Iza napuštenog doma je nekadašnja škola, takođe zajednička za oba sela:

Stotinak metara dalje ulazim u selo Gulenovce. Manje je naselje od Odorovaca - 2011. u njemu su živela 22 stanovnika, a najviše 1948. godine - 497.

Drugi put sam u ovom selu. Prvi put ovde sam bio u novembru 2012, kada sam posetio i odorovačku Crkvu Svetog Jovana. Na raskrsnici, na kojoj prepoznajem put koji sdesna dolazi iz pravca Smilovaca i Dimitrovgrada, skrećem levo u gornji deo sela:

Moj cilj je Crkva Svete Trojice koja se nalazi u najvišem delu sela, na samom seoskom groblju:

Crkva je veoma nepristupačna i jedini ulaz je sa južne strane. Sagrađena je sredinom XIX veka, a obnovljena 2001. Sa zapadne strane postoji nova dograđena nadstrešnica.

Sa ovog mesta je lep pogled na Gulenovce. U daljini se vide i Smilovska jezera:

U ataru sela Gulenovci nalazi se još jedna crkva. Posvećena je Svetom Spasu i prema knjizi ,,Vera i kamen'', mog prijatelja Cvetka Ivanova iz Dimitrovgrada (izdavač Narodna biblioteka ,,Detko Petrov'' iz Dimitrovgrada, 2018),,,nalazi se na oko 1.5 km severno od sela.'' Imao sam veliku želju da je pronađem i fotografišem, a procena je bila da se nalazi na padinama Vidliča, tačnije u nekoj skrovitoj udolini. Od jednog čoveka u Gulenovcima sam dobio šturo usmerenje da crkva nije daleko, da moram da izađem do nekog proplanka i zatim potražim šumu u kojoj se nalazi. Krenuo sam naviše uz brdo od seoskog groblja, izašao na put koji od sela Gulenovci vodi u pravcu severo-zapada, ka mestu Kapana. Došao sam do jednog mesta koje se nalazi iznad Visočkih Odorovaca i odakle put povija na sever u ,,srce'' Vidliča, ka njegovom najvišem delu - Slavinjskom kamiku i vrhu Guvnište (1413 m). Na visini od preko 1000 m morao sam da gazim i sneg, osećao sam da se crkvica nalazi negde u blizini, ali nisam uspeo da je pronađem. U glavi su mi se motale rečenice koje sam čuo od čoveka u selu i sličica crkve iz pomenute knjige. Nažalost, to nije bilo dovoljno. Pripremajući se za ovu relaciju pokušao sam da pronađem još neki podatak o njoj na internetu, bilo kakvu sliku... ali bezuspešno. Nisam stigao da se javim Cvetku i dobijem precizne informacije. Za razliku od nekih drugih situacija, kada sam za svoj trud bio nagrađivan pronalaženjem nekog slabo poznatog spomenika, vodopada ili pećine, ovog puta nisam imao sreće. Nadam se da ću je nekad pronaći, u boljim vremenskim uslovima i na putu za vrhove u dimitrovgradskom delu Vidliča. Ako je neko upoznat sa položajem ove crkvice, voleo bih da to podeli sa čitaocima mog bloga. Želim vam zdravu, srećnu i uspešnu nastupajuću 2020. godinu!

Trajanje relacije: oko 4h

Zahtevnost relacije: srednja (3/5)

Karakteristike: veliko i lepo Odorovsko kraško polje sa selima na njegovom obodu i crkvama iz XIX veka

Rizici: loš blatnjav put od Visočkih Odorovaca do Crkve Svetog Jovana, nema nikakvih usmerenja prema gulenovskoj Crkvi Svetog Spasa; divlje životinje; u oba sela nisam video nijednu česmu sa vodom