Pirot i pirotski kraj

12mar2022 Dimitrovgrad - Gornje Gradinje - Dolina Lukavičke reke - Slivnica - Lukavica

Jutro je bilo veoma hladno. Žurio sam prema Dimitrovgradu da se nađem sa Ivanom, mojim današnjim domaćinom. Zastajem kratko na ulazu u Beleš kako bi fotografisao brdo preko koga smo imali nameru da pređemo:

Nisam bio često u prilici da na svoje relacije polazim, kao danas, praktično iz centra Dimitrovgrada. Čekajući Ivana, sećao sam se uspona na Pametnik, odlaska do Paskašije...

Kraj u koji idemo Ivan mnogo bolje poznaje. Najpre me informisao da je promenjen prvobitni plan i da preko brda južno od grada (u topografskim kartama označenog pod imenom ,,Mrtvina'') nećemo iz pravca Manastira Svetog Dimitrija ili ,,Manastirčeta'', već ćemo ići nešto istočnije, bliže bugarskoj granici. Nakon svega 300 m od izlaska na magistralni put prema Sofiji, skrećemo desno na jedan put koji ja do sada nisam ni primećivao:

Asfalt ubrzo prestaje i mi se nalazimo najpre na običnoj stazi, a nešto kasnije i širem putu koji predstavlja najkraću vezu između Dimitrovgrada i Gornjeg Gradinja. To je staro selo čiji se veći, donji deo nalazi nadomak samog graničnog prelaza Gradina.

Nakon 35 minuta hoda nalazimo se na ulazu u selo. Uključujemo se na put koji vodi iz donjeg dela Gradinja. Ovde sam poslednji put bio u oktobru 2017. i obradovala me činjenica da je ta deonica puta sada asfaltirana. Ivan i ja najpre posećujemo vidikovac sa koga se lepo vidi granični prelaz sa Bugarskom. Kako bi bilo lepo njime kao nekad putovati prema Sofiji, Grčkoj, Turskoj? Pomislio sam to u sebi, nadajući se ukidanju restriktivnih mera i izlasku iz situacije u kojoj se nalazimo poslednje dve godine.

Prolazimo kroz Gornje Gradinje. Na raskrsnici u centru sela, pored česme, ne produžavamo pravo ka njegovoj Crkvi Svetog Spasa (,,Arhiva predloga'', 8. decembar 2018), već skrećemo levo i idemo putem koji vodi u pravcu granice:

Sa porastom visine gazimo sve dublji sneg. Posle 35 minuta hoda iz centra sela, dolazimo do prvog graničnog kamena. Sa ovog mesta na 715 m nadmorske visine se može videti Dimitrovgrad, a u daljini i najviši deo planine Vidlič:

U ovom delu se srpsko-bugarska granica prostire u obliku prave linije pravcem severoistok-jugozapad. Jasno je da je nekad u prošlosti određena administrativnim putem i praktično nacrtana rukom. Ivan i ja produžavamo patrolnom stazom, paralelno graničnoj liniji, koju su nekada koristile naše pogranične jedinice:

Posle svega 15 minuta dolazimo do jednog proplanka na 775 m nadmorske visine. Granica je odavde udaljena svega sotinak metara i prolazi ukoso dolinom koja se nalazi ispod nas. Sa ovog mesta je fenomenalan pogled na jug - niz dolinu Lukavičke reke, i na jugozapad - u pravcu najviših delova planina Peros i Greben:

Samo 200 m dalje je stara, napuštena karaula JNA. Prema potpisima vojnika na njenim zidovima, zaključili smo da je bila aktivna početkom ovog veka. U odnosu na brojne slične objekte koje sam obišao u pirotskom kraju poslednjih godina, isticala se po osmatračnici na centralnom delu svog krova:

Karaula se nalazi u podnožju vrha Vučji kamik (oko 810 m), koji predstavlja i najvišu kotu brda između Dimitrovgrada, Gradinja i Lukavice. Karaula je verovatno nosila ime po obližnjem Gornjem Gradinju ili po ovom vrhu. Ovo mesto je ujedno predstavljalo i najvišu visinsku tačku naše današnje relacije:

Obišli smo dolinu južno od karaule, prošli pored jedne lovačke čeke, videli srnu i došli do drugog graničnog kamena. Označen je brojem 303 i udaljen od karaule oko 15 minuta hoda. Ovde uživamo na suncu i u pogledu na okolinu koji se u međuvremenu ,,otvorio'' i na kraj u koji idemo - prema Slivnici i Gornjoj Lukavici:

Kreće spust u dolinu Lukavičke reke, uskom, jasnom i krivudavom stazom:

Silazimo do ,,Svete gore'', mesta za čije postojanje nisam znao do danas. Ivan mi je objasnio da predstavlja naseobinu sledbenika Adventističke crkve. Sastoji se iz nekoliko kuća:

Upravo ovde srpsko-bugarska granica dolazi iz doline i nadalje vodi desnom obalom Lukavičke reke, sve do ispred Donje Nevlje. Tamo rečni tok dolazi sa teritorije Bugarske, gde je poznat pod nazivom Gaberska reka.

Prelazimo most na Lukavičkoj reci (nadmorska visina 470 m) i nakon 35-40 minuta hoda od graničnog kamena 303 izlazimo na odličan asfaltni put ka Donjoj Nevlji:

Odmah skrećemo na put za Slivnicu. Glavno skretanje za ovo selo je nešto niže, kod kuća koje se nalaze na samom drumu, ali mi, po preporuci Ivana, koristimo prečicu:

Prolazimo pored nekoliko napuštenih kuća, prelazimo potok i sada smo na glavnom putu za Slivnicu, dimitrovgradsko selo koje ima isto ime kao i obližnji gradić u Bugarskoj:

U ovom selu sam poslednji put bio 21. novembra 2019. (,,Arhiva relacija''). Pored obnovljene česme u centru pravimo novu pauzu. Od asfaltnog puta smo do ovog mesta stigli za dvadesetak minuta:

Produžavamo u gornji deo sela, skrećemo desno na jedinoj raskrsnici i prolazimo pored napuštenih kuća koje sam fotografisao i u jesen 2019. Slivnica je sablasno prazno selo:

Nalazimo se na putu koji vodi na severozapad, prema Gornjoj Lukavici. Ovde je bilo dosta blata. Nakon 25 minuta hoda iz centra Slivnice, izlazimo na prevoj Preslap, na 680 m nadmorske visine. Odavde kreće spust u Gornju Lukavicu:

I Gornja Lukavica je poput susedne Slivnice opustela. Jedini njen stanovnik je Steva, Ivanov prijatelj. Prvi put u ovo selo, udaljeno svega sat vremena hoda od centra Dimitrovgrada, stižem iz pravca Slivnice:

U Stevinoj kući dobijam mnoge korisne informacije o selu. Naš domaćin mi razrešava dilemu - pojmovi Donja i Gornja Lukavica zapravo ne postoje, već samo jedinstveno selo Lukavica. Gornji deo sela, u kome se nalazimo, predstavlja stari deo naselja koje se posle Drugog svetskog rata premestilo bliže Dimitrovgradu, pored Lukavičke reke. Danas je to praktično njegovo prigradsko naselje.

U delu sela gde se nalazi Stevina kuća do sada nisam bio. Iako je zima, oduševljen sam onim što vidim - idealni uslovi za odmor, voćarstvo, pčelarstvo, pečurkarenje...:

A zatim dolazimo do jedne raskrsnice i dela sela koji su mi poznati od poslednje posete u februaru 2017. (,,Arhiva predloga'', 29. januar 2021). Na toj raskrsnici se desno ide za deo Lukavice gde se nalaze tzv. Džonin most i poznati etno-restoran ,,Kapica''. Mi skrećemo levo jer nam je želja da se što pre vratimo u Dimitrovgrad:

Sada pratimo potok i ubrzo dolazimo do seoskog groblja i Crkve Svete Trojice. Iako groblje kvari utisak o njoj, velika je i veoma lepa, sa tri kupole. Nedaleko od nje, s druge strane potoka, nalazi se jedna česma:

Slede prelazak mosta na Lukavičkoj reci, prolaz ispod stare lukavičke škole, izlazak na put koji Dimitrovgrad spaja sa selima u Burelu, prolaz kroz Donju Lukavicu koja se smestila u podnožju Lukavičke rudine i povratak na polazno mesto u Dimitrovgradu. Povratak od Stevine kuće u najdaljem delu Gornje Lukavice do mesta gde me čekao automobil za povratak u Pirot, potrajao je tačno sat vremena.

Trajanje relacije: oko 7h

Zahtevnost relacije: teška (4/5)

Karakteristike: sjajna planinarska relacija u okolini Dimitrovgrada, sa nekoliko većih promena nadmorske visine, koja se može lako skratiti i prilagoditi potrebama korisnika; lepi krajevi kroz koje se prolazi i zaboravljena i opustela dimitrovgradska sela

Rizici: markacije ne postoje i treba ići u društvu osobe koja poznaje kraj i stazu; kretanje u pograničnom području na potezu od Gornjeg Gradinja sve do spusta u dolinu Lukavičke reke