Krenite u šetnju do Krupačkog jezera

13feb2019 Krenite u šetnju do Krupačkog jezera

Jedno od samo dva prirodna jezera u Pirotskom okrugu, pored periodičnog Berovičkog, jeste Krupačko jezero. Nalazi se jugoistočno od Pirota, između Krupca i Velikog Sela, na oko 400 m nadmorske visine. Pošto ne može da se zaledi u potpunosti, zahvaljujući izvorima termalne vode, zimi ga često posećuju jata labudova i drugih ptica, pa su ga stanovnici obližnjih sela nazvali ,,Labudovo jezero''.

Krupačko jezero i nije jezero u pravom smislu reči. Pre bi se moglo nazvati močvarom ili barom. To je zbog toga što je skoro 90% površine ovog hidrografskog objekta pokriveno barskom vegetacijom (posebno u njegovom gornjem delu). Kako god, termin Krupačko jezero je odomaćen u pirotskom kraju, a prema Jovanu Cvijiću i njegovom delu ,,Izvori, tresave i vodopadi u istočnoj Srbiji'' (iz 1896. godine), u pitanju je najveća niska tresava u ovom delu Srbije, predeo izuzetne lepote i jedinstveni prirodni ekosistem raznovrsnog biljnog i životinjskog sveta. Naš čuveni geograf ga je posetio u aprilu 1895. i posebnu pažnju u svojim delima posvećenim pirotskom kraju, posvetio je upravo njemu.

Do Krupačkog jezera se može doći iz dva pravca - opisaću oba. Fotografije koje ću prikazati nastale su: 19. februara 2011, 11. novembra 2012. i većinom 30. decembra 2017.

Polazna tačka za prvi način dolaska je Krupac. Ne računajući Gnjilan koji je takoreći pirotsko prigradsko naselje, u pitanju je najveće selo u opštini Pirot. Ako idete preko Berilovca i Izvora, Krupac je od Pirota udaljen oko 9 km, a ako se ,,kružnim putem'' ide u suprotnom smeru - preko Poljske Ržane, Trnjane, Velikog i Malog Jovanovca i Velikog Sela, udaljenost je oko 12 km.

Potrebno je doći do mesta prikazanog na sledećoj slici, koje se nalazi u istočnom delu Krupca, na putu za obližnje Veliko Selo:

Odavde ide asfaltni put u pravcu jezera, a tu se može videti i kanal kojim voda iz jezera otiče u Nišavu, kao i ostaci velike stare vodenice:

Do jezera, odnosno pastrmskog ribnjaka koji koristi njegovu vodu, nema više od 500 m. Put je lep i omogućava pogled na južne padine planine Vidlič i njen vrh Vučje:

Od ribnjaka prestaje asfalt i običan seoski put nastavlja severnom stranom jezera do vrela ,,Krupac 1 i 2'', koja se nalaze u severoistočnom delu močvare, na udaljenosti od svega 120 m. Ukoliko skrenete desno sa ovog puta, imaćete prvi neposredan kontakt sa Krupačkim jezerom.

Krupačko jezero ima dužinu od oko jednog kilomtera, a prosečna širina se kreće od 50 do 60 m. Dubina jezera varira, i u donjem delu iznosi oko 4 m, dok je gornji deo plići. Snabdeva se vodom iz pomenutih vrela i iz nekoliko podvodnih izvora. Još je Jovan Cvijić utvrdio da na dnu Krupačke tresave izbijaju zagrejane vode iz dubokih virova.

Nastanjuje ga nekoliko interesantnih ribljih vrsta: linjak, štuka, crvenperka, pijor... Ovaj lokalitet naseljava čak 250 vrsta biljaka, od kojih se veliki procenat zbog svoje retkosti i ugroženosti nalazi pod zaštitom. Najznačajnija je barska paprat, a nažalost dve izuzetno značajne biljne vrste, iđirot i vodeni borić (izuzetno ugrožene vrste, opisane u ,,Crvenoj knjizi flore Srbije'') su verovatno iščezle.

Od 1960. godine vrela ,,Krupac 1 i 2'' su u funkciji vodosnabdevanja Pirota, tj. tijabarske strane grada i njegove industrijske zone. Ova vrela su ograđena i pod stalnim nadzorom. Karakteristično je da se nakon jačih kiša zamute i da ponekad njihova voda postaje neupotrebljiva za piće.

I pored table koja označava ulazak u područje uže izvorišne zaštite, kretanje je slobodno celom dužinom Krupačkog jezera:

Moguće je proći pored samog objekta ,,Vodovoda'' i stići do samog kraja jezera:

Ovde možete videti sama vrela koja vodom hrane Krupačko jezero. Od polazne tačke u selu Krupac do ovog mesta, potrebno je najviše pola sata hoda. Odavde je verovatno moguće preći na južnu stranu jezera, napraviti krug oko njega i vratiti se na polazno mesto, ali tu mogućnost nisam istraživao.

Drugi način dolaska do Krupačkog jezera omogućava mnogo bolji pogled na njegovu površinu, obraslu trskom i ševarom. Takođe, imaćete i mnogo bolji pogled na selo Krupac i Vidlič sa Vučjem, Basarskim kamenom i Crnim vrhom. To je zbog toga što sada jezero posmatrate sa brežuljka na njegovoj južnoj strani.

U ovom slučaju, do Krupačkog jezera se ne ide iz Krupca, već iz Velikog Sela. Ovo je ujedno i najbliži put do samog jezera sa ,,kružnog puta''. Ako u Veliko Selo dolazite iz pravca Malog Jovanovca, na izlazu prema Krupcu, treba skrenuti desno. Uzput ćete proći pored terena za mali fudbal i obročnog krsta posvećenog Svetom Petru i apostolu Pavlu. Posle samo nekoliko minuta sa leve strane ćete videti površinu jezera i moći ćete da uživate u najlepšem mogućem pogledu na njega. Ne treba da vas začudi ako u pojedinim delovima godine uopšte ne vidite vodenu površinu od bujne barske vegetacije.