Pirot i pirotski kraj

24nov2024 Donja Nevlja - Skrvenica - Vrapča (opština Dimitrovgrad)

Donja Nevlja je centar Burela, kraja u južnom delu dimitrovgradske opštine. Od Pirota je udaljena 36 km, a od Dimitrovgrada 14. Iako ima položaj na drumu, malo je ljudi ostalo u ovom selu:

Nedaleko od centra sela, iznad desne obale potoka Bela voda, koji dolazi sa juga, obilazimo crkvu posvećenu Svetom Iliji:

Iza crkve je nekoliko starih krstova kao i izvor Svetena voda. Kažu da je dobar za oči:

To je bilo sve od naše posete ovom selu. Na oko 2 km južno od Donje Nevlje završava se asfaltni put. Tu je i skretanje za obližnju Gornju Nevlju. Ovde, na 620 m nadmorske visine, Dragana i ja započinjemo svoju planinarsku akciju do Vrapče, najvišeg sela u opštini Dimitrovgrad (oko 930 m). Rastojanje do nje je oko 9 km, a usput ćemo proći kroz 4 km udaljenu Skrvenicu:

Put je relativno dobar i nasipan drobljenim materijalom koji je verovatno skinut sa nekog puta više kategorije. Miriše na asfalt. Nakon prve krivine kreće uspon uz nekoliko serpentina. Na taj način se put penje uz istočne padine Gradišta (924 m). Sa povećanjem visine pruža se lep pogled na Gornju Nevlju, dolinu potoka Bela voda i pogranični kraj sa Bugarskom, karakterističan po interesantnim kupastim vrhovima približno iste visine:

Na južnoj strani Gradišta put povija u pravcu Skrvenice. Otvara se pogled na Peros, brdo iznad Borovskog polja.

Posle sat vremena pešačenja prolazimo kroz Skrvenicu:

Napuštamo Skrvenicu, malo selo ,,na skrovitom, skrivenom mestu''. Iza table koja označava kraj sela je lokalna raskrsnica puteva. Desno se skreće za Kuljinu Mahalu i glavni deo sela Barje, nekada centar velikog sela Borova:

Naredna deonica me, kao i uvek ranije, oduševljava. Sjajan je pogled na teritoriju Bugarske - na Petrovski krst, Tri uši, Kom i našu Srebrnu glavu, planinu Vitošu. Na jugu ,,proviruje'' Goleš, markantni pogranični vis sa svojih 1156 m. Praktično ispod njega je naš cilj - selo Vrapča. S leve strane puta je duboka dolina nastala radom vodene erozije. Tu su neki od izvorišnih krakova potoka Bela voda:

Zatim se otvara fantastičan pogled na Ruj (1704 m) i najviši deo planine Greben, sa Beženištem (1338 m), Izvorskom glavom (1202 m) i još jednim Gradištem (1129 m). Moguće je da se iz ovog ugla ,,nož'' Grebena na Beženištu najbolje vidi:

Zatim sledi jedna deonica istočnim obodom kraja koji se naziva Skrveničko selište. Lepo se vidi Ždrelo gde se voda Skrveničkog selišta probija kroz masiv Grebena i sliva u dolinu Jerme kod sela Iskrovci. Tu se formira nekoliko lepih vodopada. Ovde viđamo prvi deo velikog krda krava koje su došle iz Skrvenice:

Prema tabli na putu ulazimo u Vrapču, iako znam da do sela imamo bar još 1-1.5 km:

Objašnjavam Dragani da se Vrapča smestila u rupi između pomenutog Goleša na granici sa Bugarskom i brda sa zaravnjenim vrhom na zapadu koje se zove Ravnište (1030 m). Prilikom spusta u selo dolazimo do jednog interesantnog mesta i raskrsnice. Nikad nisam uspeo da saznam svrhu ,,vratila''. Tu se odvaja put koji vodi u Skrveničko selište i u pravcu Dragovite (udaljena oko 6 km vazdušnom linijom):

Posle odmora na ovom osunčanom mestu, sledi završni spust u selo:

Od izlaska iz Skrvenice prošlo je oko sat i po. Prolazimo pored davno napuštenih kuća. Većina krovova i zidova je odavno pala. Dragani nagoveštavam da selo ipak nije ,,mrtvo'' i da par njegovih poslednjih stanovnika živi u udaljenoj Jolinoj Mali, ispod Goleša i na svega 100 m od granične linije. Malo kasnije imali smo sreće da vidimo jednog od njih - Stevana, mlađeg od dva Rebrovića koji su ostali u selu. Nekada je Vrapča imala 80 kuća. Nekadašnje veliko selo je doživelo podelu 1919. godine kada je veći deo, današnja Vrabča, pripala Bugarskoj.

Prošli smo kroz selo, sreli nekoliko lovaca i došli do prevoja gde put počinje da se spušta ka Petačincima u dolini Jerme. Sa tog mesta posmatramo Trnsko ždrelo kroz koje se probija reka Jerma, ali i deo planine Greben koji izgleda veoma atraktivno. Tu kroz procep prolazi potok Štrban i formira Zli dol. Iznad njega je Turka (1102 m):

Usledio je povratak nazad, potpuno istim putem - kroz Vrapču i Skrvenicu, podnožjem Gradišta. Lepa staza koju preporučujem jer prolazi kroz kraj u koji se retko zalazi. Ja je pamtim po fantastičnom pogledu na okolinu:

Trajanje relacije: oko 7h

Zahtevnost relacije: teška (4/5)

Karakteristike: lepa planinarska staza sa fantastičnim vidikovcima sa kojih se pruža lep pogled na teritoriju Bugarske, planinu Greben, Ruj...; dobra stvar je što se celom trasom ide putem

Rizici: kraj je pust i nenastanjen, praktično se sreću samo lovci; blato