Pirot i pirotski kraj

5nov2022 Dođite do sela Paskašije iz Dimitrovgrada

Udaljenost Paskašije od ovog naselja u severnom delu Dimitrovgrada je oko 3.5 km. Meni je za prelaženje tog rastojanja peške, 17. novembra 2013. godine, trebalo oko 40 minuta. Krenuo sam strmom ulicom od čuvene dimitrovgradske česme:

U jesen 2013. godine bili su intenzivni radovi na auto-putu severno od Dimitrovgrada. Deonica auto-puta od bugarske granice do naplatne rampe na ulazu u Dimitrovgrad iz pravca Pirota danas je veoma atraktivna, sa dva dugačka tunela i nekoliko vijadukta. Put za Paskašiju je prolazio ispod njih. Verovatno se i sada do ovog sela ide na sličan način:

Nema asfalta (bar ga nije bilo pšre devet godina). Put ide uz Pržojnu padinu, podnožjem brda Pametnik, na kome se nalazi veliki spomenik sa lepim pogledom na Dimitrovgrad i njegovu okolinu. Desno je Progon, a još dalje brdo Kozarica sa vrhom Gosen (821 m) na kome je repetitor koji pokriva ovaj kraj. Upravo su Pržojna padina i Progon imena tunela na obilaznici auto-puta iznad Dimitrovgrada.

Dalje put ulazi u retku grabovu šumu...:

... a posle jednog prevoja sledi spust u Paskašiju:

Centralno mesto u selu zauzimaju napuštena školska zgrada i česma koja je obnovljena 2012. godine:

Ovde je nadmorska visina oko 620 m (Strošena češma u Dimitrovgradu je na oko 460 m). Ispod česme produžava put, podnožjem Neškovog vrha, za donji deo sela i susedni Milojkovac. Ranije sam uvek u Paskašiju dolazio iz tog pravca:

Već sam pisao da su sudbine dimitrovgradskog sela Paskašije i obližnjeg, pirotskog Milojkovca, neraskidivo povezane. Udaljenost između danas dva zasebna sela je manja od 1 km. Nakon oslobođenja od Turaka, 1878. godine, ovde je postojalo samo jedno selo, Paskašija. Međutim, međunarodna komisija koja je određivala državnu granicu između Srbije i Bugarske nije marila o jedinstvu seoskog atara. Tako je samo seosko naselje Paskašija, sa manjim delom atara, pripalo Srbiji, a veći deo atara, bez seoskog naselja, Bugarskoj. Jedan deo seljaka, i to onih čiji se veći deo imanja našao na bugarskoj strani, prešao je granicu i na svojim ranijim pojatama formirao novo seosko naselje u Bugarskoj, koje je dobilo ime Gornja Paskašija. Staro seosko naselje, koje je ostalo u Srbiji, nazvano je Dolnja (Donja) Paskašija. Na predlog državnih srpskih vlasti, ubrzo je naziv matičnog sela promenjen u Milojkovac, po generalu Milojku Lešjaninu, nekadašnjem ministru vojnom i načelniku Glavnog generalnog štaba Srpske vojske. Gornja Paskašija u Bugarskoj je vremenom izgubila svoj atribut i ostala je samo Paskašija. Ulaskom ovih sela u sastav Kraljevine SHS, 1920. godine, Milojkovac i Paskašija su se opet našli u istoj državi, ali je njihov entitet bio trajno odvojen. Stanovnici Paskašije su sebe smatrali Bugarima i njihova deca su išla u bugarsku školu. Milojkovčani su Srbi i njihova deca su pohađala srpsku školu u svom selu. Tako su oba sela nastavila da žive u skladu sa posebnim etničkim i administrativnim statusom. (Dr Jovan V. Ćirić: ,,Naselja Gornjeg Ponišavlja i Lužnice, poreklo i istraženost'' - Pirotski zbornik br. 8-9, 1979)

Po popisu iz 2011, Milojkovac je imao svega dva stanovnika , a Paskašija šest. Ne znam rezultate najnovijeg popisa stanovništva, ali znam da Milojkovac već godinama nema stalne stanovnike i da ga posećuju samo ,,vikendaši'', ljudi poreklom iz ovog sela. Nadam se da bar u Paskašiji ima života.

Trajanje relacije: oko 2h (računajući polazak iz Pirota)

Zahtevnost relacije: umerena (2/5)

Karakteristike: laka, rekreativna relacija koja podrazumeva posetu jednom bliskom dimitrovgradskom selu, nažalost na samom pragu svog gašenja

Rizici: kvalitet puta, blato